Aspidistra - George Orwell

O engin bilgi! O insanı çileden çıkaran bağa-çerçeveli-gözlük seçkinliği! Ve bu seçkinliğin ifade ettiği para! Çünkü sonuçta, bunun arkasında paradan başka ne olabilir? İyi eğitim için para, etkili arkadaşlar için para, rahatlık ve huzur için para, İtalya’ya gitmeler için para. Kitapları para yazar, para satar. Bana doğruluk değil Tanrım, para ver, sadece para.

George Orwell deyince akla ilk gelen kitaplar genellikle Bin Dokuz Yüz Seksen Dört ya da Hayvan Çiftliği’dir. Orwell’e özel bir ilgisi olamayanlar veya benim gibi “bütün kitaplarını okumalıyım!” demeyenler pek Burma Günleri ya da Aspidistra gibi kitaplarını bilmezler. İşte biraz da bu nedenle kıyıda köşede kalmış Aspidistra adlı kitabı hakkında bilgi vermek istedim.

Aspidistra adlı romanda, Gordon Comstock adındaki genç bir şairin hikâyesini okuyoruz. Kitabı okuyup karakterlerin adını dahi unuttuktan sonra bu kitapla ilgili aklınızda kalacak tek şey var o da “para”! Çünkü Gordon’un aklını gece gündüz meşgul eden, kitabın her satırında özenle işlenen tek konu para meselesi.

Gordon hayatın her alanının, paranın tekelinde olduğuna inanıyor. Şöyle ki arkadaşıyla dışarı çıkamaz çünkü ona bira ısmarlayacak parası yok, kız arkadaşını gezmeye götüremez bilet alacak ve yemek ısmarlayacak parası yok (hesabı bir kadına ödetmekse, akla getirilemeyecek kadar ayıp!), hatta kız arkadaşıyla yatamıyor bile çünkü doğum kontrolü bir dünya para, doğum kontrolünü boş verip bebeğimiz olsun derlerse de ortaya çıkacak masraflar saymakla bitmez!

Gordon Comstock paranın bu hakimiyetinden oldukça rahatsız ve bu düzene karşı savaş açıyor. Gordon kapitalist düzene karşı duran, sırf bu sebeple gayet iyi bir maaşla çalıştığı reklamcılık şirketinden istifa eden bir karakter. Hep daha çok çalışıp daha çok kazanmayı amaçlayan, hırsla basamakları çıkıp en tepeye ulaşmaya çabalayan o kapitalist düzeni tamamen terk ediyor. Aslında Gordon’un hayatı tamamen deneysel bir çalışma gibi. Kapitalist bir düzen içinde para kaygısı olmadan, çok az maaş alarak ne kadar yaşayabilirsiniz? Sevgilinizi ne kadar mutlu edebilirsiniz? Şairlik hayatınızı ne kadar geliştirebilirsiniz? İşte Aspidistra Gordon Comstosk’un istifa ettikten sonra, bu sorularla mücadele içinde geçen hayatını ele alıyor.

Orwell’in üslubuna biraz alışkınsanız kitaplarında mutlu mesut karakterler, müzikal tadında geçen şen şakrak sahneler bulamayacağınızı da bilirsiniz. Aspidistra’da da yazarın diğer romanlarındaki o karamsar hava ziyadesiyle mevcut. Aynı zamanda Orwell, İngilizlerin günlük hayatını alaya alarak o meşhur iğneleyici üslubunu gösteriyor. Orwell seviyorsanız, daha fazla Orwell okumalıyım diyorsanız kesinlikle tavsiye ederim. Ama bir Bin Dokuz Yüz Seksen Dört değil tabii ki...

Kitabın orijinal adı “Keep the Aspisidistra Flying”. Nereden çıkmış bu “aspidistra” diyor olabilirsiniz yeri gelmişken anlatayım, aspidistra aslında yeşil yapraklı bir çiçeğin adı. O dönemlerde çok fazla su istemediği ve neredeyse her ortamda yaşayabildiği için her evde beslenen bir bitkiymiş. Tabii sembollere bayılan Orwell için bir aspidistra hiç bir zaman bir aspidistra olarak kalmıyor.

Aspidistra - George Orwell, Can Yayınları - 279 s.